فرق میان انابه و توبه

«توبه» به معنى رجوع و بازگشت به خداى سبحان و پشیمانى از گناهان است، و «انابه» نیز در لغت به همین معناست.
قرشى در قاموس قرآن نوشته است:
«"نوب" اگر با "اِلى" باشد به معناى رجوع بعد از رجوع است. "ناب الیه، رجع الیه مرة بعد اخرى" همچنین است "انابة". زنبور عسل را "نوب" گویند که به کندویش پى در پى باز مى گردد. حادثه را نائبه گویند که از نشانه هاى آن پى در پى بودن است. انابه به خدا برگشتن به سوى خدا است با توبه و اخلاص عمل ... .»^[22]
در معنى اصطلاحى آن اختلاف است. برخى، آن را به معنى رجوع دانسته اند^[23] و برخى دیگر گفته اند معنى آن با توبه یکى است.^[24] نظر گروهى از عالمان اسلامى آن است که «انابه» با توبه متفاوت است، در وجه تفاوت آن نیز اختلاف است، ظاهر آیات^[25] و روایات^[26] نیز همین است.
علامه طباطبایى معنى «انابه» و «ایمان» را یکى مى داند، و این هر دو را زمینه ساز هدایت انسان.^[27]
از ظاهر آیات و روایات مى توان فهمید که انابه در جایى است که انسان به خدا توجه تام پیدا کند و از آنچه غیر اوست روى گردانده و به او برگردد.
نراقى در جامع السعادات^[28] مى گوید:
«بدان که انابه، بازگشت و روى کردن به خدا با جان، گفته و عمل است، از همه آنچه که غیر اوست تا آن جا که هماره انسان درباره خداى تفکر کند، به یاد او باشد و در جهت انجام طاعات عمل کند. پس انابه بالاترین درجه توبه است; زیرا توبه رجوع از گناه است و انابه رجوع از مباحات نیز هست، از این رو انابه از مقام هاى بلند و درجه هاى عالى انسان است. خداى مى فرماید: (انیبوا الى ربکم و اسلموا له)^[29] و مى فرماید: "ما یتذکر الا من ینیب".»^[30]
شیخ انصارى نیز سخنى مشابه این دارد، آن بزرگوار، توبه، استغفار و انابه را توجه به خداى مى داند. اما استغفار توجهى است که از پس توبه حاصل آید و انابه توجهى است که پس از استغفار دست دهد.