چرا حقیقت توبه بازگشت درونى است؟

توبه به معنى رجوع قلبى است که از آن به «ندامت خاص» مى توان تعبیر کرد; ندامتى که عزم بر بازنگشتن به گناه و تدارک گذشته در آن لحاظ شده است.
بى گمان از واجباتى که بر هر تایب و غیرتایبى واجب است همان تدارک گذشته است. مثلاً اگر شخصى دزدى کرده و اینک از آن تایب است، باید در کوتاه ترین زمان ممکن مال به سرقت رفته را به صاحبش بازگرداند. حال، این پرسش مطرح است که چرا تدارک جزء توبه نیست؟ پاسخ این است که حقیقت و ماهیت هر چیز ثابت است و تغییرپذیر نیست و اگر چنین امرى به عنوان جزء توبه یا شرط آن وارد حقیقت توبه شود در واقع امرى متغیر در آن داخل شده است و این عقلاً ممکن نیست; زیرا تدارک گذشته در موارد مختلف برحسب شرایط و موقعیت ها متفاوت است، که در آینده به تفصیل از آن بحث خواهیم کرد.
اما این که علم به مضرات گناه و آثار تخریب گر آن در حقیقت توبه نیست، دلیلش روشن است; زیرا نه بازگشت به خدا و نه ندامت و پشیمانى هیچ کدام بر آن صدق نمى کند، اگرچه بر آن متوقف است، و توقف چیزى بر چیز دیگر، نشانه مقدمیت امر دوم است و به هیچ وجه نمى تواند دلیل عینیت باشد.