شرط اساسی برای قبولی توبه

قرآن کریم نیز سه شرط اساسی برای قبولی توبه متذکر شده است: 1- گناه از روی جهالت و نادانی انجام گرفته باشد. 2- گناه و خطا اصلاح و جبران گردد، یعنی حق الله و حق النّاس ادا شود. علامه طباطبایی می‏فرماید: «مقید کردن توبه به اصلاح (در آیات قرآن) برای این است که دلالت کند توبه وقتی قبول می‏شود که از روی حقیقت و واقع باشد، زیرا کسی که حقیقتاً به سوی خدای سبحان بازگشت کرد و به وی پناه برد، هرگز خود را به پلیدی گناه آلوده نمی‏کند. این است معنای توبه، نه فقط اینکه بگوید: أتوب الی الله اما در دل همان آلوده‏ای باشد که بوده‏است». 3- توبه به تأخیر نیفتد.
در آیات قرآن و روایت معصومین (ع) بارها به مسئله وجوب و فوریت توبه پرداخته شده است که به برخی از این روایات اشاره می‌نماییم. امام علی (ع) می‌فرمایند: «اگر مرتکب گناهی شدی، هرچه زودتر آن را به وسیله توبه محو کن». رسول اکرم (ص) در مواعظ و توصیه‌های خویش خطاب به ابن مسعود می‌فرمایند: «ای ابن مسعود، گناه را مقدم مکن و توبه را مؤخر نینداز، بلکه توبه را مقدم کن و گناه را عقب بینداز». امام علی بن موسی الرضا (ع) نیز از رسول خدا (ص) نقل فرموده است: «چیزی نزد خدا محبوب‌تر از زن یا مرد با ایمانی که توبه کند نیست». تعابیری از این قبیل درلسان روایات می‌تواند دلیلی بروجوب توبه و فوریت آن باشد. علاوه بر این احادیث، دلیل عقلی روشنی بر وجوب توبه داریم؛ زیرا عقل حکم می‌کند که باید دربرابر عذاب یقینی یا احتمالی خداوند، وسیله نجات فراهم کرد و با توجه به اینکه توبه بهترین وسیله نجات است، عقل آن را واجب می‌شمرد.