بازگشتن و رجوع

گروهى از محققان توبه را به معنى «رجوع» دانسته اند که تناسب کامل با معنى لغوى آن دارد. در میان اینان چهره هاى برجسته اى همانند شیخ انصارى و علامه طباطبایى وجود دارد. علامه طباطبایى در این باره نوشته است:
«توبه به معنى رجوع است و این بازگشت بنده است به سوى خدا به وسیله ندامت و پشیمانى از روى گرداندن از خدا، و بازگشت خدا به انسان است، از این طریق که به وى توفیق توبه عنایت مى کند و ما بارها و بارها گفته ایم که هر توبه و بازگشت انسان به خدا دو توبه و بازگشت الهى را در بردارد، یکى پیش از توبه انسان است که همان توفیق خداى سبحان و دیگرى پس از آن که آمرزش گناهان و قبول توبه وى است.»^[56]
شیخ انصارى نیز توبه را به معنى رجوع دانسته و نوشته است:
«حقیقت توبه یا بازگشتن به خداى، پس از اعراض از خداوند و یا بازگشتن به راه راست الهى، پس از انحراف از آن است و آن متوقف است بر آگاهى از این نکته که دورى از حضرت حق و انحراف از جاده مستقیم الهى و توجه به خدا، زیانى بس بزرگ و ضررى ویرانگر است که دیگر زیان ها در مقایسه با آن هیچ است. پس از این توجه و یقین است که جان انسان پشیمان و دردمند مى شود، که گستره شدت و ضعف آن با مرتبه یقینش متناسب است. و از آن به پشیمانى و ندامت تعبیر مى شود ... .»^[57]