توبه، عنایت های مکرر الهی

بی گمان توبه، یکی از مواردی است که به خوبی عنایت و رحمت فضل الهی را نسبت به بندگان نشان می دهد. می توان توبه را مصداق آشکاری از پیشی گرفتن رحمت و مهر الهی بر خشم او دانست؛ زیرا این رحمت فراگیر و مهر بی پایان اوست که بندگان گمراه و خطاکار را مورد توجه خویش قرار می دهد و با ابزارها و وسایل گوناگون به راه می آورد و نسبت به گمراهی و خطرهایش هشدار می دهد. انسان ها همواره به علل درونی خواهش های نفسانی و علل بیرونی وسوسه های شیطانی، از مسیر کمال دور می افتند و به جای راه، در مسیری گام برمی دارند که آنان را به چاه ویل دوری از خداوند می افکند. اینجاست که نیازمند عنایت های الهی می شوند تا گاه با مصیبت و گرفتاری و یا عذابی آسان و سخت و گاه دیگر با امری و فتنه ای، نسبت به موقعیت خطرناکشان آگاه گردند. از این رو همواره خداوند به سوی بنده خویش بازمی گردد و به او از روی مهر و شفقت نظری می افکند و به تنبیه و تشویقی، وی را نسبت به موقعیتش آگاه و بیدار و هوشیار می سازد. این همان معنای واقعی توبه الهی نسبت به بنده است.
در آیات و روایات آمده است که پیش از هر توبه انسانی، توبه ای از سوی خداوند انجام می گیرد و هر یک از توبه های انسان ریشه در عنایت ها و توجهات خاص الهی نسبت به بشر دارد. در آیات الهی به این مسئله به عنوان بستر ها و زمینه های توبه بشر توجه و به برخی از آنها اشاره شده است که در این جا به برخی از آنها پرداخته می شود.