آداب و شرایط استعاذه فقط به خدا پناه ببریم

طبع آدمی چنین است که وقتی شری به او متوجه می شود و جان او را تهدید می کند و در خود نیروی دفع آن را نمی بیند به کسی پناهنده می شود که توان دفع آن را دارد، تا او وی را در دفع آن شر کفایت کند. (المیزان ج 20 ص 687) در قرآن کریم حدود 16بار واژه پناهندگی از ریشه (عوذ) به کار رفته که اغلب آن ها از ناحیه پیامبران الهی مطرح گردیده است. به طوری که حضرت موسی(ع) سه بار- حضرت نوح(ع) یک بار- حضرت یوسف(ع) دوبار- حضرت مریم(س) یک بار- مادر مریم(س) یک بار و پیامبر بزرگوار اسلام بیش از همه به تعداد هشت بار به خداوند پناهنده می شوند. دقت در مفهوم پناهندگی و تاکید فراوان آن از ناحیه قرآن و سخنان اهل بیت(ع) توجه ما را به دو نکته اساسی معطوف می دارد.
نکته اول: مشکلات و خطراتی است که انسان در مسیر زندگی با آن ها مواجه است و پیوسته از سوی دشمنان مورد تهدید قرار می گیرد. هرچند ترسیم چهره کامل دشمنان و دشمنی های آنان در این مختصر نمی گنجد اما اجمالا باید گفت که علاوه بر ابلیس و شیاطین جنی، آدمی از ناحیه هم نوعان گمراه خود از سویی و نیز از ناحیه نفس سرکش و طغیان گر خویش از سوی دیگر در معرض هجوم واقع است.
نکته دوم: به همان میزان که دشمنان بیرونی و درونی انسان خطرناک هستند، آدمی بی نهایت ضعیف و آسیب پذیر به نظر می رسد: خلق الانسان ضعیفا (نساء/ 28) دراین شرایط حساس بدون اینکه دچار غرور کاذب و خیال پردازی های واهی گردیم، باید اعتراف کرد که اعتماد و اتکاء به خود و سایر موجودات ضعیف کفایت نمی کند و لذا شایسته است برای جبران ناتوانی خویش از یک طرف و در مقابله باانبوه دشمنی ها از سوی دیگر به دستگیره محکم چنگ بیندازیم و به پناهگاه قابل اعتماد پناهنده شویم تا بدین وسیله ما را به سلامت به سرمنزل مقصود برساند.